Phòng, chống cháy nổ tại các chợ, trung tâm thương mại

Những vụ cháy thiệt hại lớn

Theo thống kê, trung bình mỗi năm cả nước xảy ra 20 vụ cháy chợ, trung tâm thương mại, gây thiệt hại về tài sản trị giá ước tính 70 tỷ đồng, nếu tính cả thiệt hại gián tiếp như ảnh hưởng an sinh xã hội, ngừng trệ buôn bán, chi phí khắc phục hậu quả, thì thiệt hại sẽ gấp khoảng ba lần... Chỉ riêng năm 2011, cả nước đã xảy ra chín vụ cháy chợ, gây thiệt hại hàng nghìn  tỷ đồng. Những vụ cháy lớn xảy ra ở các chợ, trung tâm thương mại đã khiến nhiều tiểu thương trắng tay, nợ nần. Song, hầu như năm nào cũng xảy ra những vụ cháy chợ gây thiệt hại nghiêm trọng. Tháng 10-2002, xảy ra cháy tại Trung tâm Thương mại Quốc tế TP Hồ Chí Minh làm 60 người chết... Ðầu năm 2011, xảy ra vụ cháy tại chợ Ðầm Cùng, huyện Cái Nước (Cà Mau), gây thiệt hại chín tỷ đồng. Nguyên nhân, do chính quyền địa phương thiếu trách nhiệm trong công tác phòng cháy, chữa cháy (PCCC). Khi xảy ra cháy, quần chúng phát hiện tổ chức cứu chữa, nhưng phương tiện chữa cháy tại chỗ không sử dụng được cho nên từ một đốm lửa nhỏ đã bùng phát thành đám cháy lớn. Bản sao của vụ cháy chợ Ðầm Cùng là vụ cháy xảy ra đêm 3-2-2011 (mùng 1 Tết Tân Mão) tại chợ thị trấn Thới Bình, huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau, máy bơm chữa cháy không phát huy hiệu quả do không có xăng, "vòi rồng" thì bị chuột cắn thủng và Ban quản lý chợ thì ngủ say sau cuộc nhậu chào năm mới. Trong vụ cháy này, "bà hỏa" đã thiêu trụi một lượng hàng hóa, tài sản ước tính 10 tỷ đồng. Tháng 6-2011, xảy ra cháy tại chợ Vinh, thành phố Vinh (Nghệ An). Tuy lực lượng Cảnh sát PCCC và cứu nạn cứu hộ (CNCH) Nghệ An đã tổ chức tốt công tác chữa cháy, cứu được 632/743 quầy hàng nhưng thiệt hại cũng lên tới hơn ba tỷ đồng. Ðêm mùng 1 Tết Nhâm Thìn đã xảy ra vụ cháy tại chợ Phú Tân (Cà Mau). Lửa đã thiêu đốt hàng hóa trị giá hàng trăm  tỷ đồng, làm nhiều bà con tiểu thương điêu đứng. Ngày 9-2-2012, chợ Trung tâm thành phố Quảng Ngãi đã bốc cháy dữ dội, tài sản thiệt hại ước tính khoảng 150 tỷ đồng.

Phân tích những vụ cháy lớn tại các chợ cho thấy, 80% tổng số vụ cháy xảy ra vào ban đêm và ngoài giờ hoạt động của chợ, 47% vụ cháy chợ, trung tâm thương mại là do sự cố hệ thống điện và sử dụng thiết bị tiêu thụ điện không bảo đảm an toàn PCCC và 33,3% do sử dụng lửa trần, thắp hương thờ cúng trong chợ. Ngoài sự thiếu ý thức, kiến thức PCCC của người dân, người kinh doanh buôn bán trong chợ, thì điều đáng nói là nhiều cơ quan chủ quản, ban quản lý chợ, trung tâm thương mại chưa nhận thức đầy đủ trách nhiệm của mình đối với công tác PCCC, thiếu sự quan tâm hoặc coi nhẹ công tác PCCC, thậm chí cố tình vi phạm quy định về PCCC, có thái độ phó mặc cho lực lượng Cảnh sát PCCC. Công tác PCCC rất quan trọng đối với các chợ, nhưng còn tới hơn 60% số chợ tạm không bảo đảm an toàn về PCCC, có tới 90% số chợ đang hoạt động nhưng chưa được cơ quan Cảnh sát PCCC thẩm duyệt về PCCC, nhất là những chợ, trung tâm thương mại xây dựng trước năm 2000. Không chỉ phương tiện, lực lượng tại chỗ vừa thiếu, vừa yếu, hầu hết các chợ đều ở trong tình trạng quá tải về số lượng quầy hàng và khối lượng hàng hóa, tận dụng tối đa mặt bằng nên không bảo đảm khoảng cách an toàn PCCC. Khi cháy xảy ra sẽ gây cháy lan, cháy lớn. Nhiều chợ, khi cháy xảy ra, xe chữa cháy không có đường vào chữa cháy. Hệ thống điện ở nhiều chợ, nhất là các chợ tạm, điện câu mắc chằng chịt như mạng nhện, đường dây điện đi sát hàng hóa cho nên rất dễ xảy ra cháy. Nguồn nước tại chỗ thiếu nghiêm trọng. Trong những năm qua, đã xảy ra nhiều vụ cháy chợ do UBND cấp huyện, cấp xã quản lý nhưng quy mô rất lớn, hàng hóa trị giá hàng chục tỷ đồng, lại ở cách xa đơn vị Cảnh sát PCCC và CNCH, có chợ cách xa vài chục thậm chí là hàng trăm km, đường sá đi lại khó khăn. Trong khi đó, việc xây dựng và trang bị phương tiện cho lực lượng PCCC tại chỗ của nhiều chợ, trung tâm thương mại còn mang tính chiếu lệ, đối phó với cơ quan quản lý nhà nước về PCCC. Các chợ không có cơ chế hoạt động rõ ràng cho lực lượng PCCC tại chỗ, cho nên chất lượng hoạt động của lực lượng này rất kém, nhiều vụ cháy xảy ra không được phát hiện và tổ chức chữa cháy kịp thời, nên thường xảy ra cháy lớn, gây thiệt hại nghiêm trọng. Những hạn chế trên, khi lực lượng Cảnh sát PCCC kiểm tra, phát hiện yêu cầu khắc phục thì cơ sở thường nại lý do không có hoặc chưa có kinh phí khắc phục, sửa chữa, cho nên chợ vẫn trong tình trạng mất an toàn; song việc đình chỉ hoạt động của các chợ lại vô cùng khó khăn vì liên quan đến đời sống của hàng nghìn hộ gia đình.

Nâng cao trách nhiệm trong công tác PCCC

Ðể thực hiện tốt công tác PCCC tại các chợ, trung tâm thương mại, không để xảy ra các vụ cháy nổ thiệt hại nghiêm trọng đòi hỏi cơ quan chủ quản, ban quản lý chợ, người tham gia kinh doanh, mua bán trong chợ phải nêu cao tinh thần trách nhiệm, ý thức cảnh giác, đề phòng cháy nổ.

Ðối với cơ quan chủ quản cần rà soát, xây dựng kế hoạch, sửa chữa, cải tạo bảo đảm các điều kiện an toàn về PCCC đối với chợ, trung tâm thương mại như đầu tư nâng cấp, sửa chữa, bảo dưỡng đối với hệ thống điện, hệ thống báo cháy, chữa cháy; chuẩn bị sẵn sàng về nguồn nước chữa cháy tại chỗ...; cần thực hiện nghiêm việc thẩm duyệt về PCCC đối với chợ, trung tâm thương mại khi chợ tiến hành cải tạo, xây dựng mới và thực hiện các giải pháp, biện pháp an toàn PCCC; bố trí kinh phí để tổ chức và duy trì hoạt động của lực lượng PCCC cơ sở, phương tiện PCCC của chợ, trung tâm thương mại; ban hành quy định, nội quy bảo đảm an toàn PCCC và đầu tư trang bị phương tiện PCCC  theo đúng quy định; tổ chức các đợt kiểm tra và tự kiểm tra việc thực hiện những quy định về PCCC để có các biện pháp khắc phục kịp thời những sơ hở, thiếu sót có thể dẫn đến cháy.

Ban quản lý chợ cần thường xuyên tuyên truyền, phổ biến pháp luật và kiến thức PCCC cho các hộ kinh doanh và khách mua hàng, khách tham quan thông qua hệ thống truyền thanh nội bộ; nhắc nhở công tác bảo đảm an toàn PCCC, phòng nổ trong việc sử dụng điện, ga, lửa trần, thắp hương nhất là vào giờ cao điểm có đông khách và vào thời điểm chợ chuẩn bị đóng cửa; thường xuyên tự tổ chức kiểm tra an toàn PCCC để kịp thời phát hiện  và khắc phục những thiếu sót có thể gây ra cháy; kiên quyết giải tỏa lấn chiếm, tạo đường cho xe chữa cháy hoạt động; quản lý chặt việc sử dụng nguồn lửa, nguồn nhiệt, thắp hương thờ cúng trong chợ... kiên quyết xử lý các trường hợp vi phạm quy định, nội quy PCCC; duy trì tốt hoạt động, tổ chức huấn luyện nghiệp vụ, trang bị phương tiện cho lực lượng PCCC, bảo đảm yêu cầu chữa cháy kịp thời và có hiệu quả các vụ cháy phát sinh, nhất là đối với những chợ ở vùng sâu, vùng xa, cách xa đơn vị chữa cháy chuyên nghiệp; tổ chức trực 24/24 giờ trong ngày, nhất là trong thời điểm ban đêm và ngoài giờ hoạt động của chợ.

Các hộ kinh doanh và người tham gia mua bán phải thấy rõ việc thực hiện tốt công tác PCCC là tự bảo vệ mình và tự giác thực hiện nghiêm các quy định, nội quy an toàn PCCC chợ; không hút thuốc lá và sử dụng lửa bừa bãi; không lấn chiếm lối đi để bày bán hàng hóa hay cơi nới, che chắn làm cản trở lối đi, lối thoát nạn và đường cơ động của xe chữa cháy; tự trang bị bình chữa cháy xách tay, nước, chăn... để khi cháy xảy ra thì có phương tiện để chữa cháy.

Lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH cần tham mưu cho UBND các địa phương chỉ đạo các giải pháp, biện pháp PCCC đối với chợ, trung tâm thương mại; tăng cường kiểm tra, hướng dẫn cơ sở thực hiện các giải pháp, biện pháp cụ thể phù hợp điều kiện thực tế; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định về PCCC, kể cả áp dụng hình thức tạm đình chỉ hoạt động của một bộ phận hoặc toàn bộ chợ để khắc phục, sửa chữa khi không đảm bảo an toàn về PCCC.